Altijd opstandig
Voor kinderen is het normaal dat ze af en toe opstandig of dwars zijn, ze hebben het zelfs nódig om een gezond eigen ik te ontwikkelen. Wanneer je kind nagenoeg altijd opstandig is en het opstandige gedrag het dagelijkse leven van je kind al langere tijd (6 maanden) belemmert, is er wellicht sprake van ODD ofwel een Oppositioneel Opstandige Gedragsstoornis (Oppositional Defiant Disorder). ODD is een psychische aandoening die in de DSM-5 valt onder de ontwikkelingsstoornissen . Kinderen met ODD zijn moeilijk in de opvoeding. Ze gedragen zich ongehoorzaam en zijn veelvuldig in verzet. Ze maken ruzie, zijn vaak driftig en houden zich niet aan de regels. Ze zijn echter niet gewelddadig. Ze hebben wel problemen in de sociale omgang, vooral met volwassenen maar zeker ook met leeftijdsgenoten.
ODD en andere aandoeningen
De aandoening is te vergelijken met een anti-sociale gedragsstoornis, maar de symptomen zijn vaak milder van aard. ODD komt vaak voor met andere problematiek, vooral ADHD. Zo’n 30 tot 40 procent van de kinderen met ADHD heeft ook ODD. Het kan soms moeilijk zijn om onderscheid te maken tussen ODD en ADHD. Een kind met ADHD is impulsief en kan hiermee anderen irriteren, terwijl een kind met ODD vaker anderen ‘opzettelijk’ irriteert. Dit verschil is soms moeilijk te zien. Het duidelijkste verschil zit hem vooral in het agressieve gedrag dat kinderen met ODD vaak vertonen. Ook hebben kinderen met ODD vaker last van stemmingsstoornissen, leerproblemen en angst. Het is niet precies bekend hoe ODD ontstaat. Waarschijnlijk is het een combinatie van aanleg en omgevingsfactoren. Risicofactoren zijn: een pittig temperament, problemen met taal-en spraakontwikkeling, een laag IQ en diagnoses ADHD en/of ASS (autisme).
Invloed opvoedomgeving
Naast de risicofactoren in het kind zelf speelt de opvoedomgeving ook een belangrijke rol. Dit begint al voor de geboorte. Kinderen van moeders die hebben gerookt tijdens de zwangerschap of alcohol of drugs hebben gebruikt, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ODD. Ook kinderen die opgroeien in een gezin waar sprake is van veel onrust en spanning en/of geweld hebben een groter risico op het ontwikkelen van ODD. Dit geldt ook voor kinderen waarbij de ouders de opvoeding niet aan kunnen of zich heel autoritair opstellen. Tot slot zijn er nog de risicofactoren buiten het gezin. Hieronder vallen bijvoorbeeld school en de sportclub. Kinderen met opstandig gedrag roepen vaak negatieve reacties op in hun omgeving. Als dit niet op de juiste manier wordt begeleid zal het negatieve gedrag alleen maar worden versterkt, wat het risico dat kinderen uiteindelijk vastlopen groter maakt. ODD komt voor bij ongeveer 2 tot 3 procent van de kinderen. Sommige kinderen lijken er overheen te groeien, terwijl het bij andere kinderen uit de hand loopt. Zij kunnen op latere leeftijd bijvoorbeeld een anti-sociale persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen, crimineel gedrag gaan vertonen of te maken krijgen met drugs- of alcoholgebruik en/of psychiatrische problemen.
Zoek tijdig hulp
Niet alle kinderen die bloot staan aan de risicofactoren ontwikkelen ook daadwerkelijk de gedragsstoornis. Positieve factoren zijn: goed ontwikkelde intelligentie, veerkracht en aanpassingsvermogen, hechte relatie met tenminste één gezinslid, hechte relatie met iemand buiten het gezin (leerkracht, oom/tante), vriendschappen met kinderen zonder gedragsproblemen, goed op school, goed gevoel van eigenwaarde. Omdat de gevolgen van deze gedragsstoornis zo ernstig kunnen zijn, is het heel belangrijk om tijdig op zoek te gaan naar goede hulp als je het vermoeden hebt dat je kind ODD heeft. Voor ouders is het belangrijk goede pedagogische vaardigheden te ontwikkelen, zodat ze hun kind zoveel mogelijk duidelijkheid en structuur kunnen bieden. Voor het kind zelf is het belangrijk te leren wat passend is in een bepaalde situatie en om te leren de eigen impulsen beter onder controle te houden. Een groepstraining kan ook goed werken, eventueel als aanvulling op individuele therapie.
